نگاهی به پیشینه و فلسفه «گِل‌مالی» لرستانی‌ها/ اقامه عزای پرشور حسینی با آیینی به جای مانده از ایران باستان
تاریخ انتشار: ۱۵ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۶۸۵۰۹۵
خبرگزاری فارس لرستان، نسرین صفربیرانوند، حوضچه‌های گل و هیزم‌های روشن شده کنار آن در روزعاشورا حال و هوای عزاداری را در خرم‌آباد و دیگر شهرهای لرستان با دیگر مناظق متفاوت کرده است.
ارادت قلبی مردم به سرور و سالار شهیدان به حدی است که بسیاری از خرم‌آبادی‌هایی که در خارج از استان زندگی می‌کنند روز عاشورا خود را به خرم‌آباد می‌رسانند تا پس از گل مالی در عزای امام حسین (ع) شرکت کنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نکته قابل توجه اینکه همه اقشار مردم از کارگر گرفته تا پزشک و کارمند و روحانی، مرد و زن، پیر و جوان همه به آیین گل مالی اعتقادی قلبی دارند، بسیاری از مردم داستان گل مالی آیت الله بروجردی و شفای چشم‌های ایشان را شنیده‌اید و خود نیز به این آیین کهن معتقدند.
با وجود اینکه برخی از چرایی گل مالی در روز عاشورا سخن به میان می‌آورند، اما مستندات حاکی از آن است که قدمت گل مالی به قبل از اسلام برمی‌گردد، آیین گل مالی به عنوان میراث معنوی و ناملموس سال ۹۷ به شماره ۵۷ ثبت ملی شده است.
در این گزارش نگاهی داشته‌ایم به فلسفه گل مالی و پیشینه این آیین کهن در ایران و لرستان.
قدمت گل مالی به قبل از اسلام برمی‌گردد
رییس کانون آیین سنتی لرستان با اشاره به اینکه ما لرها حافظ آیین‌هایی هستیم که ریشه چند هزارساله دارند، اظهار می‌کند: زمانی می‌توانیم بگوییم ایرانی هستیم و قدمت داریم که یا خود آیین‌ها و سنت‌ها به طور کامل و یا آثار آن در جامعه وجود داشته باشند، یکی از این آیین‌ها گل مالی است که طبق مستندات به ایران قبل از اسلام برمی‌گردد.
بهزاد پاکدل می‌گوید: طبق اشعار حکیم فردوسی عزاداری که ما انجام می‌دهیم در سه سوگ‌نامه و سوگواره‌های پهلوان و یلان ایرانی در دوران اسطوره‌ها و افسانه‌ها وجود داشته است، اولین آن مربوط به مرگ سیامک است که ایرانی‌ها یکسال عزاداری می‌کنند و رخت عزا بر تن می‌پوشند.
وی ادامه می‌دهد: خاک بر سر کردن اما در داستان مرگ سهراب نمود بیشتری پیدا می‌کند، به واضح فردوسی می‌گوید «لشگریان خاک بر سر نمودند»، اما «خره» یعنی همان گل طبق گفته محققان و پژوهشگران باستانی در آیین سیاوش نمود پیدا می‌کند.
گل مالی در سوگ سیاوش
رییس کانون آیین سنتی لرستان می‌گوید: به واسطه تهمتی که به سیاوش زده می‌شود افراسیاب او را می‌کشد و می‌گوید تشت را زیر گلوی سیاوش بگذارند نکند خون سیاوش بر زمین بریزد و ایرانیان به خونخواهی او برخیزند، اما به واسطه اراده خدا باد وزیده و خون بر زمین می‌ریزد و گل سیاوشون یا همان لاله‌های واژگون از خون سیاوش در زمین روییده می‌شود.
پاکدل بیان می‌کند: ایرانی‌ها پنجه به خاک آغشته به خون سیاوش زده و گل روی سر و شانه خود می‌گذارند، در واقع گل مالی ریشه باستانی دارد و مربوط به امروز و دیروز نیست.
گل مالی اوج عزاداری مردم لرستان برای امام حسین (ع)
وی با بیان اینکه با مرور زمان و پس از اینکه اسلام وارد ایران می‌شود و مردم لرستان به تشییع روی می‌آورند، عنوان می‌کند: عزاداری مردم لرستان به این سبک و سیاق پس از واقعه کربلا به جز برای امام حسین (ع) جایز نیست، در واقع اوج عزاداری یعنی همان گل و پوشیدن لباس سیاه برای امام حسین (ع) است.
رییس کانون آیینی سنتی لرستان می‌گوید: تا حدود یکصد سال پیش حوضچه گل وجود نداشته است، بلکه تشتی را مملو از خاک کربلا می‌کردند اما با افزایش جمعیت تشت گل جوابگو نبوده و مردم حوضچه‌های گل را درست می‌کنند.
پاکدل بیان می‌کند: اکنون در خرم‌آباد تنها جایی که تشت گل را با مهرهای کربلا درست می‌کنند حسینیه عباسیه زیر پل انقلاب است.
وی با بیان اینکه گل مالی جزو میراث ناملموس است، عنوان می‌کند: آیین گل مالی لرستان سال ۹۷ در شانزدهمین گردهمایی پیرغلامان کشور در شیراز ثبت ملی شده است، امیدواریم این آیین و دیگر آیین‌های سنتی لرستان ثبت جهانی شود.
گل مالی بخشی از اعتقادات و باورهای مردم لرستان است
رییس کانون مداحان لرستان نیز با بیان اینکه گوشه گوشه کشور اقوام مختلف به سبک و سیاق خود در ایام محرم عزاداری می‌کنند، می‌گوید: در لرستان هم مراسمی وجود دارد که پیشینه دور و دراز دارد، یکی از این آیین‌ها گل مالی است که به قبل از اسلام برمی‌گردد، براساس مستندات هر طایفه و قبیله‌ای در غم از دست دادن بزرگی به نشانه اوج عزا سر شانه‌های خود را گل مالی می‌کردند.
غلامرضا چنگیزیان می‌افزاید: بعد از اسلام و واقعه کربلا مردم لرستان تنها برای امام حسین (ع) گل مالی می‌کردند زیرا معتقد بودند که امام حسین(ع) افضل بر همه عزیزان است.
وی با اشاره به اینگه گل مالی بخشی از باور و اعتقاد مردم لرستان است، بیان می‌کند: بخشی از نگاه مردم لرستان به امام حسین (ع) احساسی و بخشی هم از سر ادب و شناخت است، بنابراین ارادت خود را با هر وسیله‌ای نشان می‌دهند گل مالی در روز عاشورا هم نشان دهنده این است که عزیزترین کس خود را از دست داده‌اند.
همه اقشار در گل مالی شرکت می‌کنند
رییس کانون ماحان لرستان با اشاره به اینکه نود درصد گل عزاداری امام حسین (ع) گلاب و خاک آن از بهترین و تمیزترین خاک‌ها است، می‌گوید: همه اقشار مختلف روز عاشورا گل مالی می‌کنند و مربوط به قشر خاصی نیست. خوب به یاد دارم که در کودکی در محله «درب دلاکان» مردم می‌نشستند تا سادات گل را روی سر و شانه آنها بگذارند.
او در چرایی حفظ این آیین با گذشت صدها سال توضیح می‌دهد: طبق فرمایش پیامبر اکرم (ص) حرارت شهادات امام حسین در قلوب مسلمین همیشه روشن است از طرفی مردم لرستان با امام حسین (ع) زندگی می‌کنند و به همین دلیل است که مردم هر سال اشتیاق بیشتری پیدا می‌کنند.
گل مالی پیشینه‌ای به بزرگی تاریخ لرستان
یک محقق و پزوهشگر لرستانی نیز با بیان اینکه مراسم گل مالی متعلق به امروز و دیروز نیست که تحلیل سطحی و نگاه گذرا به آن داشته باشیم، عنوان می‌کند: بحث گل مالی پیشینه‌ای به بزرگی تاریخ لرستان دارد، تاریخ مانا و ماندگاری که اجداد و بزرگان ما به یادگار گذاشته اند.
حجت الاسلام و المسلمین مصطفی تیموری می‌گوید: اینکه آیین گل مالی ثبت شده بدون حساب و کتاب نیست، آیینی که عاری از همه جنبه‌ها و هیاهوی رسانه دست به دست و سینه به سینه تاکنون حفظ شده است.
وی با بیان اینکه هر چند در شیوه گل مالی بعضی‌ها اما و اگرهایی دارند، می‌افزاید: طبق سنت پیشینیان که هنگام مرگ عزیزی خاک به سر می‌گیرند تا حزن و اندوه خودمان را نشان دهند، اینکه بخواهیم تحلیل عاقلانه و جامعه شناسی از گل مالی داشته باشیم درست نیست.
این محقق و پژوهشگر لرستانی می‌گوید: گل مالی پیشینه قوم فرهیخته و فرهنگ دوست لرستان است، البته گاهی با افراط و تفریط‌هایی هم مواجه هستیم که فراتر از سنت و آیین مردم لرستان است.
تیموری با تاکید بر اینکه ما مردم لرستان گل مالی را اوج حزن و اندوه می‌دانیم، اما این سنت سبب نشود برخی‌ها در لوای دین خیانت کنند، می‌گوید: اگر بزرگانی با گل مالی موافق نیستند، مخالفت آنها با سنت نیست بلکه با افراط و تفریط است که در همه عزاداری‌ها شاهد هستیم.
وی در پایان می‌گوید: امیدوارم با تحلیل‌های درست و ماندگار کردن این سنت در جامعه خدمتی به امام حسین (ع) داشته باشیم.
گل مالی اوج حزن و اندوه مردم لرستان
مدیرکل تبلیغات اسلامی لرستان نیز با بیان اینکه ما در مورد عزاداری روایت داریم که با سبک و سیاق و سنت خود عزاداری کنید، عنوان می‌کند: بر همین اساس هر کشور، استان، شهر و منطقه‌ای ممکن است عزاداری ویژه خود را داشته باشند، هر قوم و قبیله‌ای آیینی دارد ما هم طبق آیین سنتی خودمان که از نیاکان به ما رسیده گل مالی را انجام می‌دهیم
حجت الاسلام و المسلمین مهدی قدرتی می‌گوید: این گل مالی همان خاک بر سر شدن است در کربلا و قبل از آن هم مردم در مصیبت‌ها خاک بر سر می‌کردند، ما در عزای افرادی که خیلی عزیز هستند هم همین کار را می‌کنیم در روز عاشورا هم این گل مالی بدان معنا است که ما عزیزترین کس خود را از دست داده‌ایم.
وی بیان می‌کند: نکته مهم اینکه ما در بین علمای فارس زبان، عرب و حتی خارج از کشور داریم علمایی که گل را به پیشانی و عمامه خود می‌گذارند از جمله آیت الله ناصری از علمای اصفهانی، داستان شفای چشم آیت الله بروجردی هم ورد زبان همه است.
مدیرکل تبلیغات اسلامی لرستان تاکید می‌کند: اگر برخی افراد از گل مالی به عنوان بدعت در عزاداری‌ها صحبت کنند، پس همه عزاداری‌ها بدعت است زیرا در زمان هیچ کدام از شیوه‌های عزاداری امروز مرسوم نبوده است.
تاکید بر حفظ آیین گل مالی
حجت الاسلام و المسلمین قدرتی با بیان اینکه حفظ چنین آیین‌های ضروری است، خاطرنشان می‌کند: مردم لرستان اعتقاد زیادی به گل مالی دارند و جزو آیین‌ها و سنت های ما است، به طوری که بارها شنیده‌ایم که بسیاری از مردم از این گل مالی روز عاشورا حاجت گرفته اند.
وی می‌گوید: وظیفه ما هم نه تنها حفظ این آیین است بلکه باید تمهیدات و مقدماتی را فراهم کنیم که این آیین بهتر از سالیان گذشته برگزار شود.
مدیرکل تبلیغات تسلامی لرستان در پایان صحبت‌های خود با بیان اینکه انجام آیین گل مالی در حال حاضر مشکل اجتماعی، عمومی و زیست محیطی ندارد، عنوان می‌کند: منابع طبیعی هیزم مورد نیاز را تامین و بین هیات‌ها توزیع می‌کند بنابراین قطع درختی نداریم، برای جلوگیری از آسیب به آسفالت هم خاک زیادی را زیر هیزم می‌اندازند، این روش باعث شده با پایان عزاداری آثاری از خراب شدن آسفالت مشاهده نشود.
یک کارشناس مذهبی نیز با بیان اینکه پیشینه عزاداری و سوگواری بر مظلومیت خاندان پیامبر (ص) سابقه‌ی دیرینه دارد، اظهار می‌کند: عزاداری برای خاندان رسالت از چنان اهمیت و جایگاهی برخوردار است که به شیوه‌های مختلف ما را بر این امر مهم ترغیب و تاکید بسیاری کرده‌اند و ثواب بی حسابی نیز برای آن ذکر شده است.
حجت الاسلام و المسلمین روح الله دریکوند، می‌افزاید: به گونه ای که امام صادق علیه السلام فرمود: هر چیزی پاداش و مزدی دارد، مگر اشکی که برای ما ریخته شود، بهترین مبنا برای شناخت عزاداری مطلوب، دستورات و تعالیم پیشوایان دین است.
وی بیان می‌کند: علامه مجلسی در بحارالانوار روایت کرده اند که ابو هارون مکفوف می‌گوید: خدمت حضرت صادق علیه السلام رسیدم. امام به من فرمود: «برایم شعر بخوان» .پس برایش اشعاری خواندم. فرمود: اینطور نه، همان طور که (برای خودتان) شعر خوانی می کنید و همانگونه که نزد قبر حضرت سید الشهدا مرثیه می خوانی.
آیین های محلی ، سبب ماندگاری عزاداری‌ها
این کارشناس مذهبی خاطرنشان می‌کند: این حدیث گهربار خود مهر تاییدی است بر عزاداری به سبک سنتی و مطابق با آداب و رسوم محلی ملت‌ها، همین همراهی عزاداری‌ها با آداب و رسوم مردم و ملت‌ها، از جمله عواملی هست که سبب ماندگاری عزاداری ها شده است.
دریکوند بیان می‌کند: از آنجایی که سبک و نوع عزاداری مردم در هر منطقه نسبت به مناطق دیگر متفاوت است، نوع عزاداری مردم لرستان نیز همچون دیگر استان‌ها متفاوت است، مردم لرستان در سوگ عزیزان خود و عزای آل الله خود را به نشانه عزا گل مالی می کنند.
وی در پایان صحبت‌های خود می‌گوید: مردم لرستان با حزن و اندوه خاصی بر اساس رسم دیرینه خود عزای سیدالشهداء را با گل‌مالی گرامی می‌دارند و با دلی سوزان و چشمی اشکبار بر سر و سینه خود می زنند و اندوه‌بارترین عزاداری برای پسر فاطمه (س) را به تصویر می‌کشند.
انتهای پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: گل مالی گل مالی لرستان محرم آیین گل مالی حجت الاسلام و المسلمین برای امام حسین عزاداری مردم آیین گل مالی مردم لرستان سنتی لرستان حزن و اندوه عزاداری ها روز عاشورا رییس کانون گل مالی گل مالی گل مالی خاک بر سر آیین ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۶۸۵۰۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کشف نقوش صخره‌ای جدید در ورزقان
به گزارش خبرگزاری مهر، علی نریمانی رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ورزقان که دکتری باستان‌شناسی دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی اظهار کرد: شهرستان ورزقان واقع در منطقه شمال‌غرب ایران همواره به‌عنوان یکی از مناطق مهم در مطالعات باستان‌شناسی ایران و جنوب قفقاز مطرح بوده است که پژوهش‌های باستان‌شناسی انجام شده در این منطقه تاکنون آثار متنوعی از قبیل قلعه، گورستان، معماری صخره‌ای، مقابر دوران اسلامی را شناسایی و معرفی کرده است. در سال ۲۰۲۱ میلادی بررسی باستان‌شناختی که در محدوده معدن مس سونگون به انجام رسید و طی این بررسی‌ها و مطالعات نقوش صخره‌ای نویافته‌ای شناسایی شدند. این هنر صخره‌ای روی تخته سنگ‌های ایجاد شده که نمونه‌های مشابه آن در سایر مناطق ایران و جمهوری آذربایجان قبل شناسایی شده است. اهمیت این سنگ‌نگاره‌ها در تکمیل اطلاعات مربوط به هنر صخره‌ای دوران پیش از اسلام ایران و جنوب قفقاز حائز اهمیت ویژه‌ای است.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ورزقان ادامه داد: براساس نتایج به دست آمده این نقوش در حالت‌های منفرد و دسته‌جمعی روی سنگ‌های سیاه از جنس آهنی به‌روش کوبشی ایجاد شده‌اند که بیشترین نقوش کشف شده در این سنگ‌ها متعلق به بز کوهی بوده که از این حیث قابل مقایسه با نمونه‌های زیادی از ایران و جمهوری آذربایجان است. نقوش نشانگر ماهیت کوچرو و شکارگر بودن طراحان این آثار است. دوره‌های زمانی شکل‌گیری این نقوش به دلیل نبود مطالعات آزمایشگاهی در ایران مشخص نیست و نمی‌توان براساس مطالعات مقایسه‌ای گاهنگاری خاصی برای آنها ارائه داد.
وی بیان کرد: این نقوش صخره‌ای در ارتفاع ۱۳۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است. همچنین این منطقه محیطی مناسب برای فعالیت‌های گله‌داری بوده و از قدیم‌الایام شغل اصلی مردم منطقه گله‌داری به خصوص پرورش بز و گوسفند بوده است. نقوش صخره‌ای قوشا داش برروی سنگ‌های سیاه رنگی از جنس آهن ایجاد گردیده که بر روی تراس شیب دار و مشرف به راه قدیمی موسوم به «ائل‌یولو» قرار دارد.
نریمانی با اشاره به عدم انجام مطالعات منسجم بر روی هنر نقوش صخره‌ای افزود: باتوجه به اینکه تاکنون در منطقه شمال‌غرب ایران شناسایی تعدادی نقوش صخره‌ای منجر به انجام مطالعات منسجمی در خصوص این هنر در ایران نشده است، مطالعات در خصوص این نقوش نیز مراحل اولیه خود را طی می‌کند. بنابراین نیاز است تا اطلاعات سایر محوطه‌ها نیز برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، شناسایی و جمع‌آوری شود. برای این منظور بررسی باستان‌شناختی در محدوده معدن مس سونگون انجام شد که نتایج آن منجر به شناسایی محوطه قوشا داش شد.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ورزقان و دکتری باستان شناسی در انتهای صحبت‌های خود با اشاره به اهمیت انجام مطالعات در حوزه هنر نقوش صخره‌ای و شناخت تاریخ جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی منطقه آذربایجان، گفت: این محوطه شامل نقوش بز، آهو و انسان است که به‌صورت جداگانه یا در یک جمع به معرض نمایش درآمده‌اند. این نقوش می‌توان درآمدی بر شناخت برخی از مفاهیم انسان‌شناختی و جامعه‌شناختی مبتنی بر زندگی کوچ‌روی و دامدار و شکارگر است، به‌طوری که نقوش حیوان بز بیانگر اقتصاد متکی بر فعالیت‌های دامداری و کوچ‌روی بوده و نقش حیوان آهو نشان از وجود شکار در این جامعه دارد. برخی از پژوهشگران در ایران دوره زمانی ایجاد این نقوش به‌خصوص نقش بز را به دوران پیش‌از تاریخ ارتباط می‌دهند اما به دلیل نبود مطالعات آزمایشگاهی در ایران امکان تعیین قدمت این هنر صخره‌ای وجود ندارد و نمی‌توان دوره زمانی خاصی برای این آثار در نظر گرفت. این نقوش در تکمیل اطلاعات مربوط به هنر صخره‌ای ایران و جنوب قفقاز بسیار حائز اهمیت هستند.
کد خبر 6091458
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»